Συναίσθημα: Η κινητήρια
δύναμη της Ζωής
Σπινόζα
Αναζητώντας τα μυστικά της Ζωής, οι σύγχρονοι επιστήμονες και φιλόσοφοι, εστιάζουν κάποτε και σ’ αυτή τη δύναμη, την εσωτερική φλόγα, που διαθέτει κάθε ζωντανός οργανισμός. Αυτή τη φλόγα που αποτελεί τον κινητήρα της ύπαρξής του και την οποία ο Γερμανός φιλόσοφος του 17ου αιώνα, Βαρούχ Σπινόζα αποκάλεσε “conatus” («βούληση» θα μπορούσαμε να την αποδώσουμε, σε ένα ελεύθερο, φιλοσοφικό πνεύμα). Αυτός είναι ο κινητήρας της Ζωής και της εκδήλωσης, που διαθέτει ακόμα και μια... πατάτα κατά τον βικτωριανό συγγραφέα Samuel Butler.
Σήμερα, φιλοσοφία και επιστήμη επιδιώκουν μια σύγκλιση στην αναζήτηση γύρω απ’ τη Ζωή. Σ’ αυτό το πνεύμα έχει γραφτεί και το βιβλίο του νευρολόγου Antonio Damasio “Looking for Spinoza” («Αναζητώντας τον Σπινόζα»). Μέσα απ’ το έργο του, ο Damasio προσπαθεί να προσεγγίσει τις σκέψεις του Σπινόζα, που αφορούν αυτήν την συναισθηματική και γεμάτη πάθος για ζωή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής, την οποία αρχίζει να αποκαλύπτει και η σύγχρονη Φυσιολογία και Νευρολογία. Έτσι καταφέρνει να συνδυάσει τις πρωτοποριακές αντιλήψεις του μεγάλου φιλοσόφου με τα ευρήματα της σύγχρονης επιστήμης.
Τι έχει κάνει όμως η σύγχρονη επιστήμη για να προσεγγίσει τις φιλοσοφικές απόψεις του Σπινόζα και άλλων στοχαστών του παρελθόντος; … Οι απαντήσεις έρχονται από ανακαλύψεις που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία 50 χρόνια σε διάφορους τομείς: μοριακή Βιολογία, μελέτη του ανθρώπινου εγκέφαλου, εξελικτική θεωρία κ.λπ. Από εκεί προέρχονται οι απαντήσεις για την ανθρώπινη φύση, όσον αφορά το σώμα και την ψυχή, σαν απάντηση σε θεωρήσεις του παρελθόντος που βασίζονταν στους κλασικούς συγγραφείς ή στη μελέτη της Ιστορίας ή της Ψυχολογίας. Σήμερα, έχει έρθει η σειρά της Γενετικής ή της Νευρολογίας για να δώσει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα για τον άνθρωπο.
Αλλά αν η σύγχρονη επιστήμη σνομπάρει τις απόψεις του παρελθόντος, ο Damasio στο έργο του, κάνει μια σοβαρή απόπειρα να παντρέψει το παλιό και το κλασικό με τη σύγχρονη επιστημονική αντίληψη. Η προσπάθεια του δεν βασίζεται στην αμφισβήτηση της σύγχρονης επιστήμης, αλλά στην εμβάθυνση και στη διαλεύκανση των στοιχείων που αυτή έχει φέρει στο φως. Μεμονωμένες ανακαλύψεις συνδυάζονται για να αποτελέσουν ολοκληρωμένες απαντήσεις για τη φύση του ανθρώπου και της Ζωής … Και εκεί αποκαλύπτεται ότι απόψεις σαν του Σπινόζα δεν απέχουν και τόσο πολύ απ’ τα εξαγόμενα των επιστημών της εποχής μας, παρόλο που η οπτική του Γερμανού φιλοσόφου είναι πιο μεταφυσική.
Για παράδειγμα ο Damasio
καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, τα συναισθήματά μας δεν είναι παρά ένας δρόμος
που ακολουθεί ο εγκέφαλος για να κατασκευάσει ένα «χάρτη» που αναπαριστά καταστάσεις
του σώματός μας. Άποψη που δέχεται κάποια κριτική από σύγχρονους φιλόσοφους,
οι οποίοι επεκτείνουν την έννοια του συναισθήματος, ώστε να αγκαλιάζει και τη
δραστηριότητα του εγκεφάλου που κατευθύνεται και σε κάτι έξω από εμάς. Με τι
ασχολείται τέλος πάντων ο εγκέφαλός μας; Ποιο είναι το κέντρο του ενδιαφέροντός
του και πώς παράγονται τα συναισθήματα; Για να δέσει το «μέσα» με το «έξω» ο
Damasio εισάγει τους δικούς του όρους και … πετυχαίνει το πάντρεμα!
Το αποτέλεσμα πάντως είναι μια αξιόλογη προσπάθεια σύνδεσης του κλασικού με
το σύγχρονο, του μεταφυσικού με το τεχνοκρατικό.
http://www.newscientist.com/hottopics/humannature/
article.jsp?id=23955600&sub=Books
Στείλτε τα δικά σας σχόλια και παρατηρήσεις στο arthra@esoterica.gr